گُلدان‌ساز، سید ضیاء (1 شهریور ۱۳۳۸– ۱۹ آذر ۱۳۵۹)، نخستین فرمانده نیروهای پاسدار اعزامی از یزد به جبهة خوزستان.
او در محلة خَلف‌باغ در شهر یزد* و در خانواده‌ای مذهبی به دنیا آمد. پدرش سید علی، مغازه‌دار و مادرش سکینه شستی‌ساز، خانه‌دار بود. آن‌ها به‌جز سید ضیاء دو دختر و پنج پسر دیگر نیز داشتند و سید ضیاء فرزند دوم آنان بود (اداره ... ؛ گلدان‌ساز، سید امین).
سید ضیاء تحصیلات دورة ابتدایی را در دبستان سعدی و دورة راهنمایی را در مدرسة رسولیان گذراند و آن‌گاه برای مقطع متوسطه در هنرستان صنعتی یزد (شهید رجایی کنونی) در رشتة فلز و تراش نام‌نویسی کرد و از همان‌جا دیپلم گرفت. در ۱۳۵۶ ش، که زمان اوج‌گیری مبارزات مردم ایران بر ضد حکومت پهلوی بود، در رشتة مکانیک دانشگاه علم و صنعت در تهران پذیرفته شد؛ اما در حین مصاحبه، انسانی مذهبی با گرایش‌‌های ضد حکومت پهلوی تشخیص داده شد، از پذیرش او ممانعت به‌عمل آمد، بنابراین به انستیتو تکنولوژی (آموزشکدة فنی شهید صدوقی کنونی) یزد رفت و پس از دو سال، در بهمن ۱۳۵۸، با دریافت مدرک کاردانی مکانیک تحصیلات عالی را به پایان رسانید (گلدان‌ساز، سید سعید).
سید ضیاء در ایام تحصیل همراه با محمد منتظرقائم* (شهادت: ۵ اردیبهشت ۱۳۵۹) که بعدها نخستین فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی استان یزد* شد، در مسجد روضة محمدیه* (حَظیرة سابق) حضور می‌یافت و پای سخنان آیت‌الله محمد صدوقی*، از روحانیان مبارز و برجستة یزد، می‌نشست. با تأثیری که از ایشان گرفت به جریان مبارزة مردم بر ضد حکومت پهلوی پیوست و افزون‌بر شرکت در راه‌پیمایی‌ها، اعلامیه‌ها و نوارهای سخنرانی‌های امام خمینی (ره)، رهبر انقلاب و بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران، را تکثیر و در سطح شهر پخش می‌کرد. اوج مبارزاتش سازماندهی راه‌پیمایی ۱۲ فروردین ۱۳۵۷، در شهر یزد و مشارکت در تسخیر ساختمان ساواک (سازمان اطلاعات و امنیت کشور) یزد در آبان همان سال بود. او همچنین برای حضور در مراسم استقبال از امام خمینی (ره) در بهمن ۱۳۵۷ به تهران رفت (همسفران ... ، ص ۱۱۱؛ گلدان‌ساز، سید سعید).
پس از پیروزی انقلاب، وقتی کمیتة انقلاب اسلامی یزد تشکیل شد به این نهاد پیوست و هم‌زمان در تشکیل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی استان یزد همکاری کرد. در ۸ خرداد ۱۳۵۸، به عضویت رسمی سپاه پاسداران آنجا درآمد. مدتی بعد که در مناطق کردنشین غرب و شمال غربی ایران غائله‌ای برپا شد و گروهایی مسلح ضد انقلاب امنیت آنجا را بر هم زدند، گلدان‌ساز به پاوه در شمال استان کرمانشاه رفت و با فرماندهی مصطفی چمران (شهادت: ۳۱ خرداد ۱۳۶۰) فرمانده ستاد جنگ‌های نامنظم به مبارزه با ضد انقلاب پرداخت (همان‌جاها).
گلدان‌ساز یک ماه پس از آغاز جنگ تحمیلی عراق بر ضد ایران (31 شهریور ۱۳۵۹) فرماندهی یک گروه ۲۲ نفره متشکل از پاسداران یزدی عازم جبهه‌های جنگ را بر عهده گرفت. برخی از اعضای این گروه ازجمله ذبیح‌الله عاصی‌زادۀ اردکانی* و سید کاظم میرحسینی، بعدها فرماندهان بزرگ و مشهوری شدند. گلدان‌ساز و هم‌رزمانش ۷ آبان ۱۳۵۹ به خوزستان رسیدند و مدتی در پادگان منتظران شهادت (گلف) اهواز منتظر سازماندهی و تعیین منطقة مأموریت بودند. در نهایت با تصمیم فرماندهان به خط پدافندی کوی ذوالفقاری در شمال آبادان فرستاده شدند. سید ضیاء هنگام حرکت به خط مقدم از شوق حضور گفته است: «فردا صبح ۱۸ آبان است، همه بی‌صبرانه منتظریم که با کفر روبرو شویم. امیدوارم خدا مرا هم در جمع این برادران بپذیرد». گلدان‌ساز پس از مدتی حضور درخط پدافندی، در ۱۹ آذر همان سال در عملیات سه‌راهی آبادان با هدف تصرف جنوب این منطقه، شرکت کرد. او و نیروهایش همراه واحدهایی دیگر در شب به‌سوی خطوط دشمن حرکت کردند. در مسیر حرکت با میدان مین مواجهه شدند که بر اثر انفجار مین دشمن هوشیار و آنان را زیر آتش سنگین قرار داد. در این بین گلدان‌ساز و تعدادی دیگر به شهادت رسیدند. با ناکامی دیگر محورها، عملیات متوقف و نیروها به مواضع قبلی عقب‌نشینی کردند. در نتیجه پیکر شهید ضیاء در منطقه، مابین نیروهای خودی و دشمن بر جای ماند تا اینکه پیکرش نزدیک به هفت ماه بعد به یزد آورده و در گلزار شهدای آرامستان خُلد برین* دفن شد (زارع زردینی؛ سپاه ... ؛ سروقامتان ... ، ص ۱۰۶؛ کلانتری سرچشمه، ص ۷۷- 78؛ همسفران، همان‌جا).
سید ضیاء گلدان‌ساز انسانی زیرک و شوخ‌طبع بود، به نظافت و تمیزی اهمیت زیادی می‌داد و تواضع از ویژگی‌های بارز او بود. گاه به شرح برخی آیات قرآنی دربارة جنگ و جهاد برای هم‌رزمانش می‌پرداخت. نماز شب و نماز اول وقت را هرگز فراموش نمی‌کرد (گلدان‌ساز، سید سعید).
از این شهید وصیت‌نامه‌ای در دست نیست. برادرش سید مجید نیز از شهدای جنگ عراق بر ضد ایران است که در ۲۱ بهمن ۱۳۶۱، به شهادت رسید. او با سمت تک‌تیرانداز در جبهه حضور داشت و براثر اصابت گلولة خمپاره به شهادت رسید؛ اما پیکرش بر زمین باقی ماند که پس از تفحص در ۱۳۷۰ ش، پیدا و در گلزار شهدای آرامستان خُلد برین یزد به خاک سپرده شد (همسفران، همان‌جا).
برای گرامی‌داشت و نکوداشت یاد شهیدان سید ضیاء و سید مجید گلدان‌ساز کوچه و مدرسه‌ای در محلة اتابکی شهر یزد و همچنین بلواری در همین شهر به نام آن‌ها مزین است.
مآخذ: ادارۀ ثبت‌احوال شهرستان یزد، شناسنامه، سند مورخ ۱۳۳۸ ش، سند بش، موجود در اداره‌کل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس استان یزد؛ زارع زردینی، علی‌بمان (همرزم شهید)، مصاحبه با علی میرهاشمی، ۳ خرداد ۱۳۹۹؛ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی استان یزد، گواهی اعزام نیروی انسانی، سند بی‌تا، سند بش، موجود در اداره‌کل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس استان یزد؛ سرو قامتان بوستان ولایت (زندگی‌نامه و وصایای شهدای دانشجوی استان یزد)، به کوشش مرکز بسیج دانشجو و طلبة سپاه منطقة یزد، یزد: مرکز بسیج دانشجو و طلبه، ۱۳۷۹ ش؛ کلانتری سرچشمه، محمدرضا، شمع محفل دوستان، یزد: مفاخر، ۱۳۸۵ ش؛ گلدان‌ساز، سید امین (برادر شهید)، مصاحبه با مؤلف، ۱ خرداد ۱۳۹۹؛ گلدان‌ساز، سید سعید (برادر شهید)، مصاحبه با همو، ۳۱ اردیبهشت ۱۳۹۹؛ همسفران خورشید (زندگی‌نامة سرداران شهید استان یزد)، به کوشش حسن واحدیان اردکانی و مهدی واحدیان اردکانی، یزد: کنگرة سرداران و چهار شهید استان یزد، ۱۳۸۱ ش.
/ فاطمه اکرمی ابرقویی/